Wat zijn gevaarlijke stoffen en hoe kunnen uw medewerkers er veilig mee werken?
Ieder jaar overlijden er in Nederland duizenden mensen door ziekten die zij kregen door het onveilig werken met gevaarlijke stoffen. Als werkgever bent u verplicht om uw medewerkers zoveel mogelijk te beschermen tegen de negatieve gevolgen van het werken met deze stoffen. Hier leg ik uit wat gevaarlijke stoffen zijn, en zo krijgt u een simpele uitleg van de wetgeving en leest u tips hoe u en uw medewerkers veilig om kunnen gaan met gevaarlijke stoffen.
Wat zijn gevaarlijke stoffen?
Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die al reeds in kleine hoeveelheden een gevaar kunnen zijn voor de gezondheid van mensen en dieren, het milieu en of materialen maar ook de veiligheid van uw medewerkers. Voorbeelden van gevaarlijke stoffen zijn giftige stoffen, stoffen die kanker kunnen veroorzaken en stoffen die kunnen ontploffen of ontbranden.
Gevaarlijke stoffen zitten bijvoorbeeld in producten, zoals in verf of schoonmaakmiddel. Maar gevaarlijke stoffen kunnen ook tijdens het werk ontstaan, bijvoorbeeld gassen en dampen die vrijkomen tijdens het lassen, het laden of lossen, het opslaan of het verpakken.
Hoe herkent u een gevaarlijke stof?
Gevaarlijke stoffen in producten zijn te herkennen aan het etiket op de verpakking. Daarnaast zijn er situaties waarin het belangrijk is dat u alert bent, omdat er mogelijk gevaarlijke stoffen vrijkomen.
U kunt gevaarlijke stoffen op de onderstaande manieren herkennen.
Gevaarsymbool
Als een product één of meerdere gevaarlijke stoffen bevat, staat er een symbool op het etiket. Dit symbool geeft aan wat de gevolgen voor de veiligheid zijn. Een vlam betekent bijvoorbeeld dat het product makkelijk vlam vat. Ziet u een doodshoofd op een verpakking, dan zitten er giftige stoffen in.
H- en P- zinnen
Daarnaast kunt u een code met de letter H of P tegenkomen op een etiket. Dit worden ‘H- en P- zinnen’ genoemd. De H staat voor het Engelse woord ‘hazard’ (ongeluk). H242 betekent bijvoorbeeld dat er brand kan ontstaan bij verwarming van het product. De P verwijst naar het Engelse woord ‘precaution’ (voorzorgsmaatregel). Ziet u P232 op een etiket, dan betekent het dat het product niet vochtig mag worden. Zo zijn er verschillende codes die elk waarschuwen voor een ander ongeluk of laten zien hoe u veiligheidsproblemen met het product kunt voorkomen.
Gassen, dampen of deeltjes
Daarnaast zijn er gevaarlijke stoffen die niet in een verpakking met etiket zitten. Dit zijn de stoffen die vrijkomen tijdens het werk. Dit kunnen gassen, dampen of deeltjes zijn. Als uw medewerker bijvoorbeeld hout zaagt of schuurt, kan er houtstof vrijkomen. En wie beton slijpt, kan te maken krijgen met de gevaarlijke stof kwartsstof. Deze stoffen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid van uw medewerker. Houd er rekening mee dat u niet alle gevaarlijke stoffen kunt zien of ruiken.
Welke gevaarlijke stoffen zijn er?
Het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) plaatst twee keer per jaar een lijst met gevaarlijke stoffen in de Staatscourant. Dit is de digitale krant van de overheid waarin wettelijke maatregelen bekend worden gemaakt.
In deze lijst met gevaarlijke stoffen maakt de overheid verschil tussen drie soorten gevaarlijke stoffen:
- Kankerverwekkende stoffen en processen
Dit zijn stoffen die kanker kunnen veroorzaken of werkprocessen waarbij een kankerwerkkende stof vrijkomt. - Mutagene stoffen
Dit zijn stoffen die een genetische verandering in het menselijke lichaam kunnen veroorzaken, een verandering in de erfelijke eigenschappen van het lichaam. Ook kunnen mutagene stoffen in combinatie met andere stoffen kankerverwekkend zijn. - Voor de voortplanting giftige stoffen
Dit zijn stoffen die kunnen leiden tot problemen bij de voortplanting. Bijvoorbeeld minder vruchtbaar zijn, miskramen, vroeggeboortes, schade aan ongeboren baby’s en schade via het geven van borstvoeding.
Wetgeving over werken met gevaarlijke stoffen
Er gelden regels als uw medewerkers met gevaarlijke stoffen werken. Deze regels zijn er om ongevallen en ziekten zoveel mogelijk te voorkomen. Welke wetten over werken met gevaarlijke stoffen zijn er?
Arbowet en gevaarlijke stoffen
In Nederland kennen we de Arbeidsomstandighedenwet, beter bekend als de Arbowet. Deze wet verplicht u als werkgever om actief te werken aan een veilige en gezonde werkplek voor uw medewerkers. In het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit) zijn de regels hiervoor verder uitgewerkt.
Volgens dit besluit bent u verplicht om een Risico-Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) uit te voeren. Deze brengt de risico’s van uw bedrijf in kaart. Het werken met gevaarlijke stoffen zorgt voor risico’s en hoort daarom in uw RI&E.
Brzo-besluit
Daarnaast is er het Besluit risico’s zware ongevallen (Brzo). Dit besluit stelt eisen aan de meest risicovolle Nederlandse bedrijven. Dit zijn vooral grote bedrijven met veel gevaarlijke stoffen, waarbij een ongeluk grote gevolgen heeft. Twee keer per jaar plaatst BRZO Plus op hun website een lijst met bedrijven die hieronder vallen. BRZO Plus is een samenwerking tussen verschillende organisaties met inspecteurs die hierin zijn gespecialiseerd, zoals de brandweer en Rijkswaterstaat.
Daarnaast is er wetgeving die niet direct gaat over het werken met gevaarlijke stoffen, maar die wel voor uw bedrijf kan gelden. Dit zijn regels over het opslaan en vervoeren van gevaarlijke stoffen.
Waarom veilig werken met gevaarlijke stoffen belangrijk is
U bent dus, volgens de Arbowet en mogelijk aanvullende besluiten, verplicht om actief te werken aan een veilige en gezonde werkplek voor uw medewerkers. Maar waarom is het zo belangrijk dat u zich als werkgever hiervoor inzet?
Uw medewerkers kunnen door het werken met gevaarlijke stoffen lichamelijke schade oplopen. Vanuit goed werkgeverschap wilt u dit natuurlijk zoveel mogelijk voorkomen. De meeste schade is te zien op lange termijn. Het kan namelijk lang duren voordat iemand klachten krijgt. Het gaat dan vaak om ernstige ziekten, zoals kanker, longziekten en astma. Als iemand overlijdt door de gevolgen van gevaarlijke stoffen, is dat in 80% van de gevallen iemand die al met pensioen is. Kanker is hiervan het vaakst de oorzaak.
Ongelukken
Maar het onveilig werken met gevaarlijke stoffen kan ook direct gevolgen hebben. Denk bijvoorbeeld aan een ontploffing of brand. Uw medewerkers kunnen hierbij gewond raken. Dit is een verschrikkelijke situatie die u natuurlijk wilt voorkomen voor uw medewerkers.
Daarnaast is het vervelend voor uw bedrijf. Het kan namelijk leiden tot hoge kosten, zoals kosten door verzuim, schade aan uw bedrijfspand en imagoschade.
Het onveilig werken met acuut toxische stoffen kan nog veel ernstigere gevolgen hebben. Dit zijn namelijk stoffen die direct giftig zijn.
Een voorbeeld hiervan is argongas. Als uw medewerker dit inademt, kan hij of zij geen zuurstof meer opnemen via de longen, waardoor uw medewerker overlijdt.
Schade aan omgeving en milieu
Gevaarlijke stoffen kunnen niet alleen schade geven aan uw medewerkers en uw bedrijf. De schade kan veel verder gaan, bijvoorbeeld bij een brand of ontploffing. Buurtbewoners, scholen en bedrijven in de buurt kunnen er ook (ernstig) last van hebben. Daarnaast zijn gevaarlijke stoffen schadelijk voor het milieu; ze kunnen gevolgen hebben voor de natuur en dieren.
Tips voor het werken met gevaarlijke stoffen
Als er iets mis gaat met gevaarlijke stoffen binnen uw bedrijf, kan dit dus grote gevolgen hebben. Hoe kunnen u en uw medewerkers zo veilig mogelijk omgaan met gevaarlijke stoffen? Wij helpen u op weg met een aantal tips.
Gevaarlijke stoffen herkennen
Het klinkt heel simpel, maar niet ieder bedrijf beseft dat het gevaarlijke stoffen in huis heeft. Kijk goed rond in uw bedrijf: welke gevaarlijke stoffen zijn er? Welke risico’s zijn er per stof? Welke maatregelen kunt u nemen om de risico’s te beperken? En door wie, hoe en wanneer worden deze maatregelen genomen? Er wordt van u verwacht dat u dit op papier zet.
Risicogroepen beschermen
Jongeren onder de achttien jaar mag u niet laten werken met gevaarlijke stoffen. Daarnaast is het belangrijk dat zwangere vrouwen ook extra voorzichtig zijn met gevaarlijke stoffen.
Veiligheidsinformatieblad doornemen
Als uw gevaarlijke stoffen worden geleverd door een leverancier, dan is deze verplicht om daarbij een veiligheidsinformatieblad (VIB) te leveren ook SDS genoemd. Daarin kunt u lezen wat de risico’s zijn van deze gevaarlijke stoffen. Ook bevat het adviezen over hoe u veilig met de stof kan werken. Dit kan u helpen om de veiligheid op de werkvloer te verbeteren en ongelukken zoveel mogelijk te voorkomen.
*SDS= Safety Data Sheet
Persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken
Door uw medewerkers gebruik te laten maken van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s), zijn zij beter beschermend tegen gevaarlijke stoffen. Denk bijvoorbeeld aan een veiligheidsbril, handschoenen of een stofmasker. Het is daarbij belangrijk dat het beschermingsmiddel op de juiste manier wordt gebruikt.
Voorlichting geven
Tot slot is het belangrijk dat u uw medewerkers trainingen laat volgen over gevaarlijke stoffen. Zo weten uw medewerkers ook hoe zij gevaarlijke stoffen kunnen herkennen en hoe zij zichzelf kunnen beschermen en hoe men hiermee om moet gaan.
U kunt dit het beste jaarlijks regelen om de focus hierop te houden en zodat iedereen scherp is en blijft.